Nieznane polskie plakaty filmowe z ubiegłego wieku
- „Nieznane polskie plakaty filmowe z ubiegłego wieku” to wystawa, która stanowi wybór spośród kilku tysięcy oryginalnych polskich plakatów filmowych powstałych w Polsce w latach 1947 – 1975 ze zbiorów Galerii Plakatu – Poster Gallery w Krakowie. Sam fakt przypomnienia jak wyglądały one blisko pół wieku temu jest ważnym ogniwem naszej kultury, jak również jest elementem kształtującym estetyczne wychowanie pokolenia, które nie miało kontaktu z tego rodzaju sztuką ulicy.
- Mimo swojej ponad stuletniej historii plakat filmowy zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Europie Zachodniej jako element wizualnej promocji kina wyjątkowo mocno wzbraniał się przed artystycznym obrazowaniem. Inaczej było w Polsce, szczególnie po II Wojnie Światowej, gdzie silnie osadzony w realiach społeczno-politycznych plakat, również filmowy, przekroczył granice pospolitej reklamy. Dobry plakat wywoływał ciąg skojarzeń wykraczających częstokroć poza ramy określone tytułem filmu. Intrygował, niepokoił, ciekawił. Zmuszał do intelektualnego wysiłku. Fenomenalnie uchwycone zależności pomiędzy treścią i formą, kolorem i kompozycją sprawiły, że polski plakat filmowy zaczął funkcjonować poza kontekstem. Zyskał własną tożsamość i niezależność. Stał się fenomenem światowej sztuki plakatu.
- Tworzenie plakatu, jako forma sztuki – a tak właśnie za sprawą polskiej szkoły plakatu było ono traktowane – wydawało się zachodniej, a także polskiej publiczności gałęzią grafiki nie splamioną komercją. Publicyści i twórcy plakatu odnaleźli w nim dziedzinę, w której wszelkie złożone funkcje i wartości współczesnej sztuki uzyskały popularną formę ekspresji, bardziej dostępną niż muzea i jednocześnie wiele bardziej przydatną niż „sztuka komercyjna”.
- Po 1956 roku zarówno dzięki młodym reżyserom, między innymi takim jak Polański czy Wajda, jak i aktywnemu środowisku plastycznemu powstała grupa artystów grafików skorych do eksperymentów. To właśnie oni w stosunkowo krótkim okresie czasu dali początek oczekiwanemu i niezwykłemu polskiemu plakatowi. Powstał nowy rodzaj plakatu z widocznym wpływem dadaizmu, surrealizmu, rosyjskiego konstruktywizmu, a także techniki montażu. W rezultacie wielu artystów grafików traktowało swoje plakaty jako jedyną możliwość zaprezentowania sztuki przynajmniej w „muzeum na ulicach” i przedstawienia jej szerokiej publiczności. Próba stworzenia plakatu filmowego była dzięki temu nie skażona przez promocję handlową i podkreślała indywidualne wyrażenia artysty, w celu wyniesienia plakatu do rangi sztuki.
- Jan Lenica, jeden z czołowych przedstawicieli artystów grafików, poszedł nawet dalej: „Plakat filmowy nie ma oznaczać pobrzękiwania pieniędzmi, ale ma dostarczać informacji dotyczących treści i charakteru filmu”. W rezultacie, na przemian występują motywy potoczne z rozwiązaniami myślowymi i obrazy pełne metafor z poetycko-lirycznymi. Cechą wspólną prawie wszystkich plakatów było humorystyczne, często lekko ironiczne powiązanie z tematem danego filmu.
- Tylko prace takich artystów jak Roman Cieślewicz, Jan Lenica, Wojciech Zamecznik, Jan Młodożeniec, Franciszek Starowieyski czy Waldemar Świerzy przekroczyły w międzyczasie liczbę ponad tysiąca zrealizowanych projektów. A to zaledwie kilka czołowych postaci tego okresu. Następne pokolenia artystów kontynuowały dzieło mistrzów. Trudno wymienić dziesiątki, setki nazwisk. Wiktor Górka, Jerzy Flisak, Andrzej Krajewski, Marian Stachurski, Leszek Hołdanowicz, Bronisław Zelek. W następnych latach dołączyły nowe pokolenia artystów jak Jerzy Czerniawski , Mieczysław Wasilewski, Lech Majewski, Andrzej Pągowski, Mieczysław Górowski, Wiktor Sadowski, Wiesław Wałkuski, Roman Kalarus, Stasys Eidrigevicius ale to już historia na inną wystawę.
- Dzisiaj do filmów polskich i europejskich, które stanowią zaledwie kilka procent dystrybucji, powstają w miarę możliwości plakaty artystyczne. Projektują je z pasją i talentem zarówno starsi jak i najmłodsi mistrzowie plakatu, ale co trzeba podkreślić, powstaje ich niewiele. Przeciętny plakat filmowy wygląda teraz w Polsce tak samo, jak u naszych sąsiadów w Czechach, Rosji, Niemczech, czy w Ameryce. Dawniej było inaczej. Projekty polskich plakatów filmowych były dziełem wybitnych grafików. Często stosowano w nich abstrakcyjne bądź surrealistyczne interpretacje treści filmu oraz minimalną, konieczną ilość informacji. Polski plakat filmowy, ten historyczny, to unikalne zjawisko, które przez przez ponad 50 lat fascynowało i inspirowało grafików na całym świecie i na zawsze wpisało się do historii światowego plakatu.